İlaç araştırmalarında önemli bir gelişme olarak, The Ohio State Üniversitesi'nden bilim insanları, yeni ilaçların geliştirilme şeklini kökten değiştirebilecek bir yapay zekâ sistemi yarattı.
DiffSMol adı verilen bu yeni üretici yapay zekâ modeli, üniversitenin biyomedikal enformatik ile bilgisayar bilimi ve mühendisliği bölümlerinden Prof. Xia Ning liderliğindeki bir ekip tarafından geliştirildi. DiffSMol, bilinen ligandların – protein hedeflerine bağlanan moleküller – şekillerini analiz ederek, bu şekilleri koşul olarak kullanıyor ve geliştirilmiş bağlanma özelliklerine sahip tamamen yeni 3B moleküller üretiyor.
"İyi bilinen şekilleri koşul olarak kullanarak, modelimizi önceki kimyasal veri tabanlarında bulunmayan benzer şekillere sahip yeni moleküller üretmek üzere eğitebiliyoruz," diyen Ning, sistemin etkileyiciliğine dikkat çekti. İlaç geliştirme sürecini hızlandırma potansiyeline sahip moleküller oluştururken DiffSMol, %61,4 başarı oranına ulaşarak, yalnızca yaklaşık %12 başarı sağlayabilen önceki araştırma girişimlerini büyük ölçüde geride bıraktı.
Araştırmacılar, DiffSMol'un yeteneklerini, hücre döngülerini düzenleyerek kanser büyümesini engelleyebilen siklin-bağımlı kinaz 6 (CDK6) ve Alzheimer'ın ilerlemesini yavaşlatmaya yönelik tedavilerde kullanılan neprilizin (NEP) hedefli moleküller üzerinde yaptıkları vaka çalışmalarıyla gösterdi. Sonuçlar, yapay zekâ tarafından üretilen moleküllerin son derece etkili olabileceğini gösterirken, DiffSMol'un bağlanma yeteneklerinde temel yöntemlere göre %13,2, şekil rehberliğiyle birlikte ise %17,7'lik bir üstünlük sağladığı görüldü.
Bu atılım, FDA'nın ilaç geliştirmede yapay zekâya yönelik yeni düzenleyici çerçeveler oluşturduğu bir dönemde gerçekleşti. Ocak 2025'te kurum, "İlaç ve Biyolojik Ürünler İçin Düzenleyici Karar Alma Sürecini Desteklemek Üzere Yapay Zekâ Kullanımına İlişkin Hususlar" başlıklı bir taslak rehber yayımlayarak, ilaç güvenliği, etkinliği ve kalitesiyle ilgili düzenleyici kararların desteklenmesinde yapay zekâ kullanımına dair öneriler sundu.
Geleneksel ilaç geliştirme süreci, keşiften pazara yaklaşık on yıl sürerken, DiffSMol gibi yapay zekâ destekli yaklaşımlar bu süreyi önemli ölçüde kısaltabilir. Araştırma ekibi, DiffSMol'un kodunu diğer bilim insanlarının kullanımına açtı; ancak mevcut sınırlamalara da dikkat çekiyorlar – sistem, yalnızca daha önce bilinen ligandların şekillerine dayalı yeni moleküller üretebiliyor ve bu kısıtlamayı gelecekte aşmayı umuyorlar.