Przełomowe badanie opublikowane 8 maja 2025 roku ujawniło kluczowe spostrzeżenia dotyczące tego, co sprawia, że ludzie postrzegają systemy sztucznej inteligencji jako kreatywne. Okazało się, że widoczność procesu twórczego odgrywa zasadniczą rolę w tych ocenach.
Badania, prowadzone przez Niki Pennanen oraz zespół z Uniwersytetu Aalto i Uniwersytetu Helsińskiego, analizowały, jak obserwatorzy oceniają kreatywność systemów AI, skupiając się szczególnie na robotach tworzących sztukę wizualną. W eksperymencie uczestnicy oglądali martwe natury rzekomo stworzone przez robota sterowanego AI, choć w rzeczywistości robot był zaprogramowany do odtwarzania dzieł profesjonalnego artysty.
Uczestnicy najpierw oceniali prace wyłącznie na podstawie końcowego efektu. Następnie prezentowano im nagrania wideo ukazujące proces powstawania rysunku – konkretnie, jak kolejne linie pojawiały się na płótnie – bez pokazywania samej ręki robota. Wyniki wykazały, że obserwowanie ewolucji dzieła znacząco zwiększało postrzeganą kreatywność, nawet jeśli sam efekt końcowy pozostawał niezmieniony.
"To badanie podkreśla ogromny wpływ, jaki percepcja wywiera na nasze sądy dotyczące kreatywności" – wyjaśnia główny badacz Christian Guckelsberger. Praca ta jest jednym z pierwszych prób oddzielenia i analizy wpływu produktu, procesu i twórcy na postrzeganie kreatywności.
Wyniki te podważają długoletnie definicje kreatywności, które tradycyjnie skupiały się na pięciu elementach: aktorze, procesie, rezultacie, dziedzinie i przestrzeni. W miarę jak systemy AI stają się coraz bardziej zaawansowane w generowaniu nowych treści w różnych dziedzinach – od sztuk wizualnych po muzykę i literaturę – zrozumienie, jak ludzie postrzegają i oceniają tę kreatywność, nabiera kluczowego znaczenia.
Konsekwencje tych badań wykraczają poza zainteresowania akademickie, wprowadzając istotne aspekty do projektowania systemów AI, zwłaszcza w zastosowaniach artystycznych. Wyniki sugerują, że twórcy AI mogą zwiększyć postrzeganą kreatywność, czyniąc proces twórczy bardziej przejrzystym dla użytkowników. Może to wpłynąć na sposób projektowania narzędzi kreatywnych AI w przyszłości, prowadząc do powstawania systemów, które nie tylko generują kreatywne rezultaty, ale także prezentują swój proces twórczy w sposób przemawiający do ludzkich obserwatorów.